حقٌ ناشناخته روحانیان آیت اللهی

چرا روحانیان دودمان آیت اللهی یزدی از شهرت استحقاقی خود بی نصیب مانده اند ؟ :

1 – امروز « شیعه دوازده امامی » ( تقریبا" از همان « مکتب اصولی » پیروان وحید بهبهانی ) مذهب اکثریت مردم ایران را تشکیل می دهد ؛ و از این رو حجج اسلام ، آیات عظام و آیات عظمای متعددی در عرصه های گوناگون اجتماعی – فرهنگی – مذهبی شناخته شده ، معروف و مشهور ، و از بین حاضرین برخی دارای پیروانی متعدد می باشند ؛ امٌا کمتر کسی ، و حتی کمتر پژوهشگری حوزوی از مقام و منزلت آخوند ملٌا اسماعیل عقدائی یزدی ، شاگرد مبرز سید بحر العلوم ، و سردودمان آیت اللهی یزدی ، با خبر است ؛ حال آنکه وی جزو یکی از هفت – هشت نفر بنیانگذار اولیٌه مکتب اصولی در ایران بشمار می رفته است ؛ و بنا به قرائن و شواهد موجود ، از جمله با ساخت مسجد اعظم یزد که امروز بنام خود وی به مسجد ملٌا اسماعیل شهره است ، و محل اقامه نمازجمعه در شهر یزد است ، بنیانگذار حوزه علمیه شیعه دوازده امامی یزد ، یکی از سه – چهار حوزه شیعه دوازده امامی در زمان خود ( عصر سلطنت فتحعلیشاه ) ، و شاید تا حدودی در ردیف حوزه های علمیه کربلا و نجف بوده است .

توجٌه کنیم که :

1 – مگر در مواردی باصطلاح استراتژیکی ، و به منظور کاهش بیم فتحعلیشاهی از قدرتگیری حوزه های علمیه و عداوت با آنها ، نه تنها مدح و مجیز سلاطین و حکٌام زمان را نمی گفته است ، بلکه اصولا" حتی درخدمات بسیار بزرگ و پرهزینه ای که انجام می داده است ، اعتنائی به حکومتیان نداشته است تا متقابلا" توسط مورخان و منشیان درباری و حکومتی مورد تکریم و تمجید قرار گرفته از آنجا در آثارشان در زمره مشاهیر اعظم ذکر شود .

2 – فرزندان بلافصل وی ، که در زمان رحلت زودرسش کودکانی بیش نبوده اند ، به دلیل جایگاه عرفانی خود و سایر شرایط مشابه ، در مقام و موقعیت معرفی پدر خود طی آثاری مکتوب برنیامده اند ؛ یا اینکه آثار مکتوب ایشان ، یا از خیل شاگردان ملٌا اسماعیل ، به دست ما نرسیده است .

3 – چون اندکی پس از رحلت زودهنگام آخوند ملٌا اسماعیل عقدائی یزدی ، فرقه هائی چون شیخیه ، که طی عمرش ، البته بصورتی محترمانه و مؤدبانه ، در مباحثه و مبارزه و مقابل آنان قرار داشته است در یزد قدرت یافته اند ، و آنگاه پس از رحلتش  بابیه ، و حکٌامی قاجاری بر شهر یزد از این گروه ها ! برهمه یا لااقل بر نیمی از جمعیت یزد که تقریبا" بلافاصله پس از رحلت وی و از زمان حکومت ناصر الدین شاه و صدارت عظمای امیر کبیر منصوب شده اند ؛ نه تنها آثاری در معرفی کافی و سزاوارانه ی وی منتشر نشده اند بلکه چه بسا به صورتی مستقیم یا غیر مستقیم مطالبی عناد آمیز نسبت به وی انتشار داده اند ؟ ! ؛ و این خصومت نامه ها چه بسا بعدا" به اشتباه دستمایه پژوهشگرانی نا آشنا قرار گیرند .

4 – فراموش شدن به دلیل مرور زمان ، و حکومت حوزوی روحانیان باصطلاح درباری و حکومتی بر حوزه های علمیه یزد پس از وی ، و ناتوانی های مالی روحانیان واقعی در آن زمان ...